Zijn afwijkende fantasieën altijd een probleem?
Fantasieën en dus bij uitstek afwijkende fantasieën over strafbaar seksueel gedrag zijn een belangrijk kenmerk van parafilieën (Wat is parafilie?). Betekent dit dat afwijkende fantasieën per definitie een probleem zijn en altijd een bron van bezorgdheid moeten vormen ? Uit het onderzoek van onder andere de Charitékliniek in Berlijn weten we dat heel wat mensen (en vooral mannen) zich ervan bewust zijn dat hun seksuele fantasieën tot strafbaar gedrag (bv op kinderen) zou kunnen leiden. Sommige maken zich er in die mate oprecht zorgen over dat ze daar vrijwillig hulp voor willen zoeken, indien deze hulp gespecialiseerd en discreet is (http://kein-taeter-werden-ppd.charite.de/). Anderen echter niet. Hebben zij per definitie ongelijk ? Daarover gaat deze bijdrage. Maar eerst en vooral willen we hier uitdrukkelijk benadrukken dat surfen naar kinderporno geen afwijkende fantasie is, maar dat het op zich reeds strafbaar seksueel gedrag.
Via een aantal stellingen willen we een kader scheppen om over seksuele fantasieën te kunnen nadenken.
- Seksuele fantasieën zijn vrij en horen bij de intieme privésfeer. Dit is een ethisch principe. Gêne en schroom wat het praten over seksuele fantasieën betreft, zijn normaal en gezond. Veel mensen hebben bizarre fantasieën en houden die voor zichzelf zonder dat er iemand last van heeft.
- Het deviante aan een seksuele fantasie is niet de inhoud, maar de mogelijke band met seksueel strafbaar gedrag. Niet de deviante opwinding is de kern van het probleem, wel het schadetoebrengende gedrag. Er is zeker geen bewijs voor het feit dat seksuele fantasieën als alleenstaande risicofactor tot misbruik kunnen leiden. Wel kunnen we aannemen dat het stimuleren van deviante seksuele fantasieën via masturbatie en porno een seksuele deviatie kan onderhouden en op die manier als risicoverhogende factor in beeld komt. Daarom stellen we als stelregel voor dat fantasieën vrij zijn, behalve als er een verband kan gelegd worden met al gesteld gedrag (waarbij het bekijken van kinderporno een strafbaar delict op zich is).
- Een deviante fantasie wordt pas een ongewenste fantasie, indien de persoon dit zelf zo ervaart en bereid is eraan te werken. Er bestaat geen therapie die iemand tegen zijn zin van fantasieën kan afhelpen. Afwijkende fantasieën kunnen om verschillende redenen “ongewenst” zijn. Een reden kan zijn dat de persoon ze als een risico ervaart om ze ooit te willen uitvoeren en zo strafbaar seksueel gedrag te stellen. Een andere reden kan zijn dat de persoon er last van heeft. Dat hij het gevoel heeft, ze niet onder controle te hebben en dat ze hem als het ware achtervolgen. Er kan een dwang van fantasieën uitgaan die iemand als ongewenst kan ervaren. Ten slotte kunnen fantasieën ook ongewenst zijn, omdat de persoon er zelf ethische bezwaren tegen heeft. Dat is een privé-aangelegenheid en een privé-beslissing. Maar het kan een reden zijn om hulp te zoeken.
- Het opkomen van een fantasie kan niet gecontroleerd worden, wel de omgang ermee. We weten niet exact wat het mechanisme is dat een fantasie doet oppoppen. Maar uit onderzoek weten we wel dat gedachteonderdrukking geen goede strategie is om fantasieën te doen verdwijnen. Als we niet weten hoe het opkomen van een fantasie te beïnvloeden of te voorkomen is, heeft het dus ook geen zin zich er schuldig over te voelen, indien het niet lukt. Men kiest er niet voor of een fantasie op een bepaald moment zal “opfloepen” in je gedachten. Maar daarna heeft men wel keuzemogelijkheden : wat ga ik doen, nu deze fantasie in mijn gedachten opgekomen is. Misschien ervaar je dat niet als een keuze in je leven. Sommige mensen voelen zich overgeleverd aan hun fantasieën. Maar dat is vaak aangeleerde hulpeloosheid. Ieder kan ervoor kiezen om verantwoordelijk met zijn ongewenste fantasieën om te gaan : ze niet onderhouden, stimuleren, of bekrachtigen, maar beslissen van ze niet in te volgen. Dat kan onderwerp van therapie worden : wat kan je doen om je niet meer door fantasieën te laten meeslepen?